Si la Chine et l'Occident sont dans un conflit géopolitique, alors TikTok ne peut exister qu'en Occident en tant qu'entreprise entièrement autonome. Sinon, nous allons créer un risque dans les technologies de l'information comme nous l'avons fait avec la Russie dans le domaine de l'énergie.
‘Er komt een verandering die in 100 jaar niet is voorgekomen. En we sturen deze verandering samen aan.’ Aldus de Chinese president Xi tegen zijn gastheer bij het afscheid na zijn recente staatsbezoek aan Moskou. De glunderende Poetin schudt hem hartelijk de hand en zegt: ‘ik ben akkoord’. Die korte woordenwisseling, ongegeneerd uitgesproken voor het oog van de camera’s, capteert de essentie van onze tijd. Het China dat rijk is geworden dankzij westerse openheid en globalisering contesteert de wereldorde die steunt op dezelfde westerse waarden. In die historische missie zijn de vijanden van het Westen de vrienden van China, Rusland op de eerste plaats.
Die harde realiteit is de echte inzet van het politieke debat over het lot van de populaire sociale media-app TikTok in de Verenigde Staten en in Europa. TikTok is de exportversie van het videoplatform Douyin dat in handen is van ByteDance, een Chinese internetgigant met hoofdkwartier te Peking. TikTok is momenteel de meest gedownloade app ter wereld – de teller staat intussen op meer dan 3,5 miljard – en is razend populair onder kinderen en jongvolwassenen.
ByteDance is de eerste serieuze concurrent voor de Amerikaanse Big Tech bedrijven en hun zakenmodel dat berust op het capteren, registreren en verkopen van aandacht. Het omgekeerde zou per definitie ondenkbaar zijn. Alle grote Amerikaanse sociale media applicaties zijn verboden in China. Het communistische regime duldt geen buitenlandse bedrijven die de ogen, de ideeën of de voorkeuren van zijn burgers kunnen kneden of kennen. TikTok zelf – als het origineel Douyin – is er enkel in gecensureerde vorm toegelaten.
Puur uit rechtvaardigheid zouden Amerika en Europa principieel TikTok kunnen verbieden. We hebben dat niet gedaan omdat we geloofden in de globalisering. We gunden China en Chinese bedrijven toegang tot onze markt, ook al was dat niet wederkerig. Moeten wij die eenzijdige generositeit blijven betonen nu China zich niet alleen als een zakelijke concurrent maar als een geopolitieke tegenstander opwerpt?
We kunnen dat doen uit geloof in onze eigen waarden. Wij geloven in open samenlevingen en willen onze burgers de vrije toegang gunnen tot eender welke expressie van hun individuele voorkeuren, video-apps inbegrepen. Maar dat geloof dreigt naïef te kunnen zijn wanneer we daarmee een Chinese multinational voeden met data over de wensen, relaties, gedragingen en gewoontes van onze bevolking. Privacy, propaganda, vals nieuws, manipulatie, intimidatie, cyberveiligheid: het hoeft weinig verbeelding om risico’s te zien, zeker mocht een verzuurde geopolitieke situatie ontbranden in conflict.
Dit is de TikTok test: kan een Chinees IT-bedrijf garanderen dat de Chinese overheid geen toegang heeft tot zijn technologie en data en dat het bedrijf niet door de Chinese overheid kan gedwongen worden om die zelf te gebruiken voor politieke doeleinden? De vraag stellen, is ze beantwoorden. China kent geen rechtsstaat. Elk bedrijf en elke ondernemer opereert er bij gratie van de Communistische Partij. De Partij infiltreert en plaatst er politieke afgevaardigden in bedrijven, in ByteDance ook via een overheidsbedrijf als aandeelhouder en in de raad van bestuur.
Chinese technologiebedrijven dienen sowieso de Chinese staatsagenda van suprematie, controle en militarisering. Uiteindelijk financieren westerse TikTok-gebruikers indirect het Chinees militair-industrieel complex, ongeacht elke garantie van bedrijfsautonomie. De enige optie lijkt daarom een zelfstandig TikTok dat in aandeelhouderschap, structuur en juridisch regime de banden met China doorknipt. China heeft al aangekondigd dat het zich daartegen zal verzetten. Daarmee lijkt het de TikTok test meteen zelf negatief te beantwoorden.
Column Trends van 30.03.2023